۱۵ مهر، ۱۳۹۰

کشمکش و جدایی ...

«جدایی نادر از سیمین» را ندیده بودیم. چند شب پیش بالأخره دیدیم، با تأخیر! جالب بود. البته من «درباره ی الی» را کمی بیشتر پسندیدم، بیش تر به این علت که نحوه ی انعکاس کشمکش های درونی آدم ها در رفتارهای بیرونی آن ها، درک آن کشمکش ها را برای مخاطبی چون من عمیق تر و جاافتاده تر کرده بود. ضمنا هر دو شباهت هایی با چهارشنبه سوری و شوکران هم داشتند.

در یادداشتی، تفسیر جالبی از فیلم خواندم. این یادداشت بیش تر بر آن است که فیلم روایتگر «آشفتگی اخلاقی» جامعه ی امروز ایران است. تصور نمی کنم که کسی شک داشته باشد که امروز در همه ی عرصه های حیات جمعی با چنین آشفتگی و بی هنجاری ای مواجه ایم. ولی به نظرم این فیلم از آن فیلم های تاریخ مصرف دار (مثل خیلی از فیلم های ایرانی خوب و خاطره انگیزی که در اواخر دهه ی 1370 دیدیم) نیست، که تنها انعکاسی از مسایل زمانه ی خود هستند. این فیلم، و فیلم هایی از این دست، به نظرم به حیات خود ادامه خواهند داد. زیرا به مسأله ای انسانی می پردازند که به تصور من در همه ی زمان ها و مکان ها برای آدم ها وجود داشته، دارد و خواهد داشت: کشاکش های درونی در تصمیم های اخلاقی. اصلا آدمی را از مواجهه با چنین کشاکشی گریزی نیست.

میزان کشمکش اخلاقی درونی آدمی (شخص تصمیم گیرنده) تابعی است از:
- تعداد طرفینی که تحت تاثیر چنین تصمیمی قرار میگیرند.
- میزان هزینه ای که پیامد هر تصمیم برای هر یک از طرفین دارد.

صداقت و عدالت دو ارزش بنیادینی هستند که در هر تصمیمی -که کسی غیر از تصمیم گیرنده را به میزان قابل ملاحظه ای درگیر می کند- مورد پرسش و مناقشه قرار می گیرند. «جدایی نادر از سیمین» و بعضی فیلم های مشابه سال های اخیر، این پرسش و مناقشه را به تصویر کشیده اند. این پرسش، هم وجه درونی دارد (یعنی احتمالا آدمی نیست که تجربه ی زیسته ای از این کشمکش درونی نداشته باشد)، و هم وجه بیرونی دارد (یعنی پیامدها و بازتاب های اجتماعی دارد). وجه بیرونی آن همچنین متضمن داوری های جامعه درباره ی عادلانه و صادقانه بودن رفتار فرد است. فرد نیز نیازمند و چشم دوخته به این داوری ها است، تصمیم او به این داوری ها همبسته است.

فیلم های مزبور به زعم من ماندگار خواهند شد به دلیل طرح چنین کشمکش تماماً انسانی، و نه طرح مسأله ای صرفا عصری و منطقه ای.

پ.ن. طراحی صحنه و فیلم برداری «جدایی...» به شدت  و به طرز فوق العاده تحسین برانگیزی انعکاس دهنده ی این کشکمش درونی بود. لذت بردم.

هیچ نظری موجود نیست: